2013.10.15 |

Inleiding
Gebiedsontwikkeling vindt plaats binnen netwerken van actoren. Vaak betreft het actoren die al langere tijd met elkaar interacteren. Dit kan zijn omdat het betreffende project al een (soms lange) historie kent. Het kan echter ook zijn dat actoren elkaar kennen uit eerdere interacties rondom vergelijkbare projecten of vanwege formele relaties tussen bijvoorbeeld overheden. De netwerkanalyse die hierna is gepresenteerd heeft tot doel om betrokkenen in complexe ruimtelijke projecten inzicht te geven in het netwerk waarin zij zich bevinden. Deze netwerkanalyse heeft een sterk bestuurskundig karakter.

Omschrijving
Als beleid in netwerken wordt ontwikkeld en wordt uitgevoerd, dient de beoefenaar of beleidsanalist te weten wat de kenmerken van de actoren zijn, hoe het netwerk waarin deze actoren opereren eruit ziet en, zeker zo belangrijk, hoe het interactieproces tussen de actoren verloopt. Dit is nodig omdat de uitkomsten van een gebiedsontwikkeling worden bepaald door de posities en gedragingen van de betrokken actoren (hun beschikbare middelen en hun opvattingen), het proces van interacties (of besluitvormingsspel) wat ze met elkaar spelen en de institutionele kenmerken van het netwerk waarin ze zich bevinden (de formele en informele spelregels waar actoren zich aan moeten houden).

Om een goed inzicht in de beleidsprocessen en de uitkomsten daarvan te verkrijgen, is het dus noodzakelijk om drie soorten van analyse met elkaar te combineren.

  • Actorenanalyse. De analyse van actoren heeft tot doel de relevante actoren en hun eigenschappen in kaart te brengen. Belangrijke analytische stappen zijn het in kaart brengen van de middelen en afhankelijkheden en de percepties van actoren (zie de eerste overzichtstabel). Actoren met belangrijke en niet vervangbare middelen noemen we cruciale actoren. Actoren die het project in beginsel ondersteunen (of anders gezegd wier percepties van het project positief zijn) noemen we toegewijde actoren. Een procesregisseur heeft een probleem als hij veel cruciale actoren heeft die niet toegewijd zijn.
  • Spelanalyse. Een eerste stap in een spelanalyse is het identificeren van de verschillende arena’s waar beslissingen worden genomen. De regisseur krijgt hierdoor een indruk van de complexiteit van het spel en een aanwijzing waar hij of zij aanwezig moet zijn om het spel te beïnvloeden of zelfs te leiden. De tweede stap in een spelanalyse is de reconstructie van het besluitvormingsproces tot nog toe. Dit kan behulpzaam zijn met het vinden van manieren om de besluitvorming te versnellen en te achterhalen welke stappen wel of niet problematisch zijn voor het bereiken van voortgang in het proces.
  • Institutionele analyse. Als de kenmerken van het netwerk de uitkomsten van het proces bij gebiedsontwikkeling beïnvloeden is het nuttig om in ieder geval een goede indruk te hebben van de hoofdlijnen van die kenmerken.

In de hierna volgende eerste overzichtstabel zijn de drie soorten analyses uitgebreider behandeld. Een complete behandeling van alle stappen is niet mogelijk in het kader van deze tekst maar de tabel geeft wel een goed overzicht van de relevante vragen bij elke analyse stap. Vanzelfsprekend is het nodig om een netwerkanalyse regelmatig te herhalen aangezien de ontwikkelingen dynamisch zijn en zowel interacties, besluiten als posities van partijen veranderen.

Eerste overzichtstabel met stappen in de drie analyses

Toepassing
Het is niet mogelijk om alle manieren te behandelen waarop gebruik kan worden gemaakt van een netwerkanalyse voor concrete projectactiviteiten. In de tweede overzichtstabel geven we enkele voorbeelden van succesfactoren en hoe die met een goede netwerkanalyse te bevorderen en te koppelen zijn aan projectactiviteiten (zoals een communicatie plan).

Tweede overzichtstabel met succesfactoren en hun relatie met de netwerkanalyse

Verwijzing

Bruijn, J.A. de, E.F. ten Heuvelhof en R.J. in ‘t Veld (1998) Procesmanagement. Over procesontwerp en besluitvorming, Academic Service, Schoonhoven.
Klijn, E.H., M.J.M. van Twist (2000), Zicht op de omgeving; een netwerkbenadering om de omgeving te analyseren, in: A, Edwards en L. Schaap, Vaardigheden voor de publieke sector, Bussum: Coutinho (isbn: 9062832113) blz. 37-64
Koppenjan, J.F.M. , E.H. Klijn (2004), Managing uncertainties in networks; a network approach to problem solving and decision making, London: Routledge.
http://www.eur.nl/erasmusacademie/pao/procesmanagement

Ontsluiting

Erik-Hans Klijn – Erasmus Universiteit (codehouder)
Jurian Edelenbos – Erasmus Universiteit
Jeroen Haan – De Beuk
Rene Idema – Royal Haskoning
Jaap Kelderman – HHK Amstel, Gooi en Vecht
Renier Koenraadt – Ingenieursbureau Oranjewoud

Verwijzing
Bruijn, J.A. de, E.F. ten Heuvelhof en R.J. in ‘t Veld (1998) Procesmanagement. Over procesontwerp en besluitvorming, Academic Service, Schoonhoven.
Klijn, E.H., M.J.M. van Twist (2000), Zicht op de omgeving; een netwerkbenadering om de omgeving te analyseren, in: A, Edwards en L. Schaap, Vaardigheden voor de publieke sector, Bussum: Coutinho (isbn: 9062832113) blz. 37-64
Koppenjan, J.F.M. , E.H. Klijn (2004), Managing uncertainties in networks; a network approach to problem solving and decision making, London: Routledge.
http://www.eur.nl/erasmusacademie/pao/procesmanagement

Ontsluiting
Erik-Hans Klijn – Erasmus Universiteit (codehouder)
Jurian Edelenbos – Erasmus Universiteit
Jeroen Haan – De Beuk
Rene Idema – Royal Haskoning
Jaap Kelderman – HHK Amstel, Gooi en Vecht
Renier Koenraadt – Ingenieursbureau Oranjewoud