Fiscaal-neutraal kunnen samenwonen
Binnen twee jaar komen we op de schaal van Nederland circa 400.000 woningen tekort. Ook in de Metropoolregio Eindhoven (MRE) is het tekort heel fors, mede door de instroom van technologisch talent uit alle windstreken. Tegenover deze verjonging staat vergrijzing. Ouderen worden geacht zelfredzaam te blijven tot de laatste levensfase. Tal van grote woningen worden bewoond door één persoon, die niet zelden de dagen in eenzaamheid slijt.
Verhuizen is een grote opgave en een ruime woning verruilen tegen een kleiner appartement met hoge servicekosten is een weinig aantrekkelijk perspectief. Samen wonen is een stuk gezelliger en levert woonruimte op, maar dan slaat de wetgever toe tot ver achter de voordeur. Neem alleen de AOW: voor alleenwonenden bedraagt die 921 euro per maand, voor samenwonenden 1.353 euro. Op fiscaal vlak is het Rijk aan zet.
Tegengaan van grondspeculatie
Nergens in de EU is het bezit van grond zo sterk gerelateerd aan het recht om zelf te realiseren als in ons land. Daar verandering in willen brengen, heeft alleen al de vorige eeuw de kop gekost aan drie kabinetten. In de praktijk betekent dit dat projectontwikkelaars, beleggers en speculanten gewilde gebieden afstropen op zoek naar kavels die mogelijk een woonbestemming krijgen. Zo worden percelen van boeren aangekocht onder voorwaarde dat er landbouw kan worden bedreven totdat de betreffende gemeenteraad de bestemming wijzigt van agrarisch naar wonen. Op zo’n avond van de raad kunnen waardestijgingen van miljoenen euro’s per perceel worden gerealiseerd. Die waardestijging wordt doorberekend in de prijzen van woningen. Mede hierdoor moet voor een woning gemiddeld 428.500 euro worden neergeteld. Hier kan aanzienlijk wat van af als gemeenten zelf actief zogeheten warme gronden kopen. De Wet voorkeursrecht gemeenten (Wvg) maakt het mogelijk om grondeigenaren te verplichten om bij verkoop de grond eerst aan de gemeente aan te bieden. Vanzelfsprekend tegen de marktwaarde vóór een eventuele bestemmingswijziging. Hier zijn gemeenten aan zet, meer nog dan wat zij al doen.
Instellen van woonfonds voor starters
Met een gemiddelde prijs van 428.500 euro en tegen het licht van ernstige krapte op de arbeidsmarkt, tekorten aan traditionele bouwmaterialen, oplopende rente, uitstoot van stikstof en CO2, verlies van biodiversiteit en strengere watereisen is anders denken over wonen hoogst urgent. Door anders te bouwen met verduurzaamd populieren hout, leem en vezels zoals vlas uit de streek, met volledig hergebruikt pvc op bijvoorbeeld daken, natuur inclusief met groene wanden en nul op de energiemeter ontstaat er in de MRE een interessant aanbod, complementair aan de bestaande voorraad. Maar ook dan blijft de betaalbaarheid een aandachtspunt. Het kan te lijf worden gegaan door een woonfonds voor in elk geval starters, te voeden door gemeenten en marktpartijen. Iedereen is immers gebaat bij de beschikbaarheid van woningen voor mensen met een modaal inkomen. Zonder hen in de buurt verschraald het voorzieningenniveau letterlijk voor iedereen tot een onacceptabel niveau. Denk aan amper politie, zorg, onderwijs en kinderopvang.
Inzetten van creativiteit
Groen is schaars en cruciaal voor onze gezondheid en ons geluk. Bouwen wordt al snel geassocieerd met opofferen van groen. Helemaal uitsluiten kunnen we dat niet maar laten we eerst aan de slag gaan met gedateerde locaties en plekken waar we nooit aan hebben gedacht: verouderde bedrijfspanden, vrijkomende agrarische bebouwing, op de wal langs de A50 zoals in Boxtel en Goirle, combinaties van wonen en werken, et cetera. Hier zijn de gemeente, bewoners en ondernemers samen aan zet.