Met zestien deelnemers in deze jaargang komt het totaal aantal deelnemers aan de PAGO (Praktijk Academie Gebiedsontwikkeling en Omgevingswerken vanaf 2007) op 181. Ook dit jaar is gewerkt aan concrete praktijken in combinatie met ontwikkeling van vakmanschap opdat deelnemers zich ook na de PAGO zelf verder kunnen bekwamen in gebiedsontwikkeling. Masters zorgden voor inspiratie en reflectie. Coaches zorgden voor ondersteuning en pasten beproefde methodieken toe. Deelnemers werkten samen verder aan hun praktijken en experimenteerden met zelf ingebrachte werkvormen. De sfeer was ook nu weer ouderwets open, gericht op de toekomst. Masters in de eerste helft van het jaar waren achtereenvolgens Frans Evers (Mutual Gains Approach), Dorine Putman (leiderschap) en Hans Mommaas (verduurzaming).
De tweede helft van het jaar begon met een werkbezoek aan Markdal, een samenlevingsinitiatief voor transformatie van een aanzienlijk gebied. Een vereniging van particulieren wint hiervoor prijzen. De eerste master in het najaar was Ton Schaap, gepokt en gemazeld in stedenbouw van onder meer Amsterdam en Hengelo. Daarop volgden Erik Bruggink met de trendsettende energietransitie in het A16-gebied en Derk Loorbach over het wezen van transities in de context van de actualiteit. Coaches waren Peter van Rooy en Edwin van Uum.
Dag 1&2 Frans Evers (oprichter MGA-network): zie Mutual Gains Approach (MGA) als een op ervaring gebaseerde onderhandelingsmethode waarmee effectief de kans op succes van gebiedsprocessen wordt vergroot. In termen van mijn collega Lawrence Susskind (MIT Harvard) gaat het om collaborative decision making and structuring the desired deal.
Dag 3 Dorine Putman (antropoloog en voormalig ASN): probeer in de huid te kruipen van een ander om te weten wat iemand drijft. Weten wat haar of zijn doelen zijn, is veel belangrijker dan ingaan op standpunten. Zoek de sleutel waarmee mensen gaan meewerken en neem daarbij ook zelf leiderschap.
Dag 4 Hans Mommaas (directeur PBL): het is de kunst om abstracte mondiale thema’s zoals biodiversiteit, energie, klimaat, landbouw en veerkrachtige regio’s te vertalen naar concrete gebiedsagenda’s. En dat qua proces in een derde ruimte, voorbij de klassieke tweedeling van leef- en systeemwereld.
Dag 5 Sjef Langeveld & Jettie Rattink (Vereniging Markdal): wil je een gebiedsproces jarenlang levend houden is humor net zo van belang als dat het proces boeiend blijft. Als vrijwilligers steken we zeker zesduizend uren per jaar in. Dat doen we graag voor de toekomst van dit stukje samenleving. Ondersteuning door overheden is voorwaardelijk en kan op tal van manieren. Het samenspel met overheden gaat af en toe van au maar is constructief.
Dag 6 Ton Schaap (Real Urbanism): Nederland is een provinciaal land, een dunbevolkte stad, en we denken dat dat normaal is. Een stad als Beijing heeft bijna evenveel inwoners en beslaat het oppervlak van de Provincie Utrecht. We zijn ook een handelsnatie: stedenbouw gaat over geld en we handelen in e-mails. Grootser denken is nodig om op wereldschaal mee te blijven doen. De sprong die Amsterdam aan het maken is, kan ook in Eindhoven en Utrecht.
Dag 7 Erik Bruggink (A16/PNB): de opgave was vierledig: (1) realisatie van minimaal honderd Megawatt duurzame energie langs de A16, (2) landschappelijke kwaliteit, (3) optimale betrokkenheid van stakeholders en (4) lokale participatie in de zin van mede-eigenaarschap. Balancerend tussen vrijblijvende ambities van de leefwereld en straffe urgenties van de systeemwereld is dat gelukt. Met een kwart van de baten voor het gebied is het proces trendsetter voor het latere klimaatakkoord.
Dag 8 Derk Loorbach (Drift): waarom lukt het maar niet om van koers te veranderen? Eerder is vervoer per paard toch ook vervangen door gemotoriseerd verkeer. Een transitie is een schoksgewijze overgang van de ene naar de andere fase, zonder de verandering vooraf te kennen. Tussen een wetenschappelijke overtuiging en daarop gebaseerd beleid van overheden zit gemiddeld een kwart eeuw.
Dag 9 Deelnemers met gasten aan de slag met Haagburg: aan de slag met hoogst actuele kwesties binnen Haagburg. Gebiedsontwikkeling is nog nooit zo actueel geweest. Het staat voor de vaardigheid om integraal, duurzaam, participatief, adaptief en producerend om te gaan met talloze transities, ruimte schaarste, omgevingsgebruiksruimte, maatwerk en meerwaardecreatie. Het appelleert aan het Interbestuurlijk Programma, de Omgevingswet, de Regionale Energie Strategieën, et cetera. Toepassing van beproefde methodieken kan de kans op succes enorm vergroten.
Dag 10 Sybilla Dekker en Frans Evers: reflecties op persoonlijke pitches door deelnemers over oogst van de PAGO.
