Elektriciteit kurk voor economie
In het Nederland van een eeuw geleden beschikte minder dan één procent van de bevolking over elektriciteit in huis. In deze Coronatijd blijven dagelijks leven en economie draaien dankzij elektriciteit altijd en overal. We verbruiken steeds meer fossiele energie, ondanks de opkomst van hernieuwbare energiebronnen. Er is nog voldoende fossiele voorraad om daar nog decennia mee door te gaan maar -nog los van de bijdrage aan ongewenste klimaatverandering- eens is de koek op. Daarop anticiperen kan niet vroeg genoeg omdat een transitie van fossiel naar hernieuwbaar zeer ingrijpend is. Niet alleen voor verhoudingen in de wereld maar ook voor ons dagelijks leven, onze economie, onze infrastructuur en onze landschappen. Het gaat alles en iedereen raken.
Bewust onbekwaam
Ondanks duidelijke signalen van de Club van Rome in 1972 en de VN-commissie Brundtland in 1987 verkeren we in technologisch opzicht anno nu in het stadium van bewust onbekwaam. We hebben windparken zelfs op zee gerealiseerd en op tal van daken liggen zonnecollectoren maar alles daar mee vol leggen is niet aantrekkelijk. Bovendien komt het nog steeds voor dat het bij strenge vorst windstil en zonder zon is. Opslag van energie is dus cruciaal en dat staat in de kinderschoenen. Permanent constante netspanning is nog een enorme opgave. Nu we het stadium van onbewust onbekwaam achter ons hebben gelaten is in positieve zin de geest uit de fles. De dynamiek in zowel opwek als opslag van hernieuwbare energie is enorm en niet meer te stuiten. Het gaat om technologieën die ergens beproefd moeten worden.
Experimentele koplopers
In Ecodorp Boekel, een proeftuin voor toepassing van experimenten met duurzame materialen en technieken, zorgen zonnecollectoren op daken van woningen voor opwek van energie en zorgen basaltblokken voor opslag bij teveel en afgifte bij te weinig. Inpassingen in ontwerp, architectuur en landschap gebeurt door aspirant-bewoners die een groot belang hebben bij de kwaliteit van hun directe leefomgeving. In Nagele, een dorp in de Noordoostpolder en één van de 27 proeftuinen in het kader van het Rijksprogramma Aardgasvrije Wijken, worden platte daken eveneens belegd met zonnecollectoren. Met het teveel in de zomer wordt water in een ondergronds waterbekken verwarmd tot bijna kookpunt. In de winter stroomt water van circa 70 graden Celsius naar de aangesloten woningen. In zowel Boekel als Nagele blijft de energietransitie voor particulieren kostenneutraal, mede dankzij subsidies die in dit stadium nog onmisbaar zijn.
Welbegrepen eigenbelang
Welbegrepen eigenbelang van bewoners is de kurk waar deze participaties op drijven. Daar waar windturbines of zonneweiden in een leefomgeving van mensen komen zonder deling in de lusten, barst steevast verzet los. Zie de Veenkoloniën in Drenthe, Amsterdam-Noord, et cetera. Los van grondbezit is ruimte eigenlijk van iedereen. Daarop een aanslag doen als globaal opererend databedrijf onder het motto van verduurzaming stuit velen tegen de borst. Zelfs als het een Nederlands bedrijf betreft is het al discutabel. Zo is de Noordoostpolder een staaltje Europese architectuur uit de jaren vijftig waar inmiddels veel windturbines zijn opgesteld. Die wekken groene stroom op voor de Nederlandse Spoorwegen. In de polder zelf ontbreekt het aan een treinstation. Geen welbegrepen eigenbelang, wel de beleving van een wingewest.
Noordoostpolder
Heel begrijpelijk liep de polder in 2017 uit toen sprake was van schaliegasboringen. Ondanks de pioniersgeest ging dit te ver. Maar pioniers zitten niet stil en willen vooruit mits sprake is van welbegrepen eigenbelang. Verduurzaming leeft bij ondernemers, beslist ook agrariërs. Leren door doen spreekt hen aan. Gedacht wordt aan een slimme buitenweg. Het staat voor een buitengebied van bescheiden omvang waar een energie-ecosysteem van opwek en opslag in de vorm van groene waterstof wordt uitgevonden. Ook buiten de polder is zoiets een wens van velen: geen megaparken en mondiale afnemers maar regionaal circulair handelen. De kunst is nu om zodanige principes voor handelen te formuleren dat een experiment enerzijds mogelijk is en anderzijds gekoesterde ruimtelijke en culturele kwaliteiten te behouden. Het actieve regionale netwerk van ondernemers, maatschappelijke organisaties en overheden alsook het landelijke netwerk NederLandBovenWater maken zich hier sterk voor en hopen op vertrouwen van de gemeenteraad van Noordoostpolder.
Nadere informatie
René Halsema, coördinator regionaal netwerk r.halsema@noordoostpolder.nl