Alles in huis om weer tot wereldtop te behoren
Nederland is een gaaf land, zo sprak onze premier. Inderdaad: we zijn relatief vermogend, hoog opgeleid, creatief en als individu gelukkig. En toch kijken we nu als konijnen in de koplampen van de toekomst. Mentale crises in de landbouw, de bouw, het onderwijs, de zorg en wat nog komen gaat. Velen zijn bang voor de toekomst uit het besef dat we niet door kunnen gaan op de ingeslagen weg. Maar: dat weten we al vijftig jaar. De Club van Rome bond toen als wetenschappelijk verbond de kat de bel al aan. Onze verslaving aan economische groei zou funest worden, zo luidde de voorspelling. Nu weten we dat deze wetenschappers van toen het technologisch potentieel hebben onderschat. Zo zijn talloze milieuproblemen zoals waterverontreiniging en zure regen met succes aangepakt. Ook zijn sprongen gemaakt in de gezondheidszorg en is de armoede op wereldschaal spectaculair verminderd. Ons denken is daardoor versterkt in de overtuiging dat we met economische groei alle uitdagingen aankunnen.
Tot voor zeer kort waren we bereid hiervoor onze privacy op te geven, overal camera’s en wachtwoorden te accepteren, onze ouders thuis in eenzaamheid te laten wegkwijnen, voedselschandalen te bagatelliseren, de vrije val waarin de biodiversiteit verkeert af te doen als een logische consequentie van ons handelen, klimaatverandering te ontkennen in termen van een eerdere warme zomer, et cetera. We waren bereid om voor steeds meer geld onze trots, waardigheid, onderling vertrouwen en hoop op te geven. Het neoliberale denken is tot in de poriën van de samenleving doorgedrongen. We stonden er allen bij, keken er allen naar en hebben er allen in meer of mindere mate mee ingestemd. We hebben onszelf laten aanpraten dat iedereen voor zijn eigen bestaan verantwoordelijk is. Wie niet gelukkig is heeft dat aan zichzelf te danken. Alsof we niet in hoge mate afhankelijk zijn van systemen die door overheden zijn ontwikkeld en in stand worden gehouden. Het gros van wet- en regelgeving, ons fiscaal stelsel en onze geldstromen zijn toch echt de verantwoordelijkheid van met name Rijk en EU.
Besturen is vooruitzien, zeker in een tijd van talloze transities in bouw, energie, landbouw, mobiliteit en water. Vooruitzien dwingt respect af als er een consistent en eerlijk verhaal onder ligt. Na een watersnoodramp of een oorlog is er een gezamenlijke focus op herstel en zo mogelijk verbetering van de eerdere situatie. Overheden, ondernemers en particulieren werken daar eendrachtig aan. Niet als gelijken, juist niet zelfs, maar als complementaire krachten met specifieke verantwoordelijkheden. Klimaatverandering begint weliswaar eenieder te raken maar wordt nog niet gepercipieerd als een ramp. Verduurzaming is nog geen gezamenlijke focus. Participatie staat nog vooral voor vrijblijvend meepraten, als doel op zich zonder mede-eigenaarschap. Doorgaan met ontkennen, verwarren, wegkijken, weg-organiseren, delegeren en procederen is spelen met vuur. Particulieren worden dan nog cynischer, politici raken nog sterker in de greep van populisme en vermogende ondernemers -al dan niet cowboys met middelen uit de onderwereld- springen in het gat en kopen wellicht het Groene Hart om daar met energiesubsidies windturbines en zonnepanelen te realiseren. Voor velen is dit een schrikbeeld dat helaas voor mogelijk wordt gehouden.
Het is nu het moment om de positieve krachten in de samenleving te bundelen en positie te geven. Neem daarvoor als Rijk verantwoordelijkheid door eendrachtig en consistent in te zetten op verduurzaming. Stop met zwalken over asbest, dividendbelasting, vermogensbelasting, rekeningrijden, maximum snelheden op snelwegen, veehouderij, energie en wat niet al. Ministers zijn immers geen pubers. Nederland heeft alles in huis om weer tot de wereldtop te gaan behoren. Geef de toekomst terug aan mensen die de hen passende verantwoordelijkheid willen nemen. Alleen dan kan Nederland een gaaf land blijven.
Peter van Rooy, auteur van het boek Energietransitie als Gebiedsontwikkeling.
Op 18 november 2019 wordt het boek Energietransitie als Gebiedsontwikkeling gepresenteerd in Pakhuis de Zwijger. Voor meer informatie: https://dezwijger.nl/programma/energietransitie-als-gebiedsontwikkeling
Noot: een recensie-exemplaar van het boek is te bestellen bij Architectuur Lokaal via Margot de Jager telefoon: 020 -530 4000